910-20 inguruan. R.M. de Azkuek jasotako ahozko tradizioa Azkue jasotako testua. Orbaizetan senar-emazte gazteak eta senarraren ama bizi zire. Amaginarreba-errainak beti ai izaten zire hasarrez hizka . Ama semeari bere emaztea aufer handi eta zurrupazale bat zela erraten zako. Etxeko giltzeak ere gazteari ekendu zitzaizkio. Zaharrak husten zituen boteilak gaztearen goatzepean estaltzen zitue eta gara […]
1841. urtea. BIZTANLERIAREN MUGIMENDUAK. Aurkitutako dokumentu batek Aezkoako hiru herrietako biztanleriaren mugimenduaz informatzen digu. Orbaizeta, bere kokapenarengatik, Nafarroa Beherearekin harreman handiena duen herria da. KANPORA DOAZEN ORBAIZTARRAK (23) ORBAIZETARA DATOZENAK (10) Lanbidea Nora doa Lanbidea Nora doa Lanbidea Nondik dator Artzaina “ “ “ Zerbitzaria “ “ “ “ “ “ Biskarreta Erro Hiriberri Aribe […]
1819. urtea. AEZKOAKO APAIZAK EDO ORBAIZETAKOAK? Baietz, apez guztiak ez dira aietz, erdiak bedere baietz Baztango esaera Aezkoak betidanik izan du apaiz eta moja asko ateratzeko ospea. Mendiko eremu pobrea zenez, etxeko bigarrenentzako ohiko irteeretako bat erlijioa zen, eta, XIX. mendearen kasuan, emigrazioa. 1819ko Aezkoako apaizen errolda aurkitu dugu eta, garai hartan, Aezkoako apaiz […]
1797-1828 urteak. Ibarreko Alkatearen epaiketak. Behintzat XVIII. eta XIX. mendeetan, 1841 arte Aezkoan, Ibarreko alkateak, “Gerrako kapitaina” izateaz gain, bake-epaile lanak egiten zituen delitu txikietarako. Herrian gatazka konpontzerik ez bazegoen, bitartekarien bidez, apaizaren edo herriko alkatearen bidez, adibidez, Ibarreko alkateak Ariben ematen zituen audientzietara jotzen zuten, urteko batez besteko 3 eta 10 artean egiten ziren, […]
1773. urtea. Orbaizetako etxeak. 1770eko hamarkadaren hasieran, Gaztelak lehen aldiz ezarri zuen Nafarroan soldadu kupo bat behar zela kanpora eramateko, “soldaduska egitera”. Nafarroako kexek prozesua atzeratzeko baino ez zuten balio izan, eta azkenean soldaduak aukeratzeko agindua eman zen. Aezkoak 1773an etxe edo su bakoitzeko biztanleen errolda egin zuen, eta horrek etxe kopurua eta horien izenak […]
1571. urtea. Defentsa XVI-XVII. mendeetan. – Idoate, Florencion argitaratutako testua. 1981. Nafarroaren gerra-ahalegina XVI. mendean. Ed. Dip. Nafarroa. Iruña. 1529tik aurrera, Nafarroa Garaia Gaztelako Erresuman, Iratiko Oihanean eta, bereziki, Aezkoan behin betiko sartu zenez geroztik, bi Erreinu ezberdinen muga bihurtu zen, Ibañetako pasabide estrategikoaren eskuinaldean, eta horrek militarki ezinbesteko bihurtu zuen defentsarako. Izan ere, Aezkoako […]
1366. urtea. Ezagutzen diren lehen biztanleak. Aurreko zentsu partzial solte batzuk egon arren, Nafarroako Erresumak 1366an egin zuen bere lehen biztanle-errolda handia, non familia kopurua eta familia buruaren izena agertzen diren, oro har gizonezkoak, nahiz eta emakumeak, alargunak edo bakarrik bizi zirenak, ere agertzen diren. Garai hartan familiako 4-5 pertsona inguru bizi zirela kalkulatzen da, […]
